ماموگرافی چیست ؟
ماموگرافی (Mammography) یا ماموگرام یک روش تصویربرداری پزشکی ایمن با اشعه ایکس از بافت پستان و زیربغلها و مشابه عکسبرداری رادیوگرافی است. در این روش پرتو ایکس با انرژی پایین توسط دستگاه ماموگرافی به بافت پستان تابانده میشود و این پرتوها پس از عبور از بافت پستان یک صفحه حساس را تحت تاثیر قرار داده و تصویر واضحی از بافت پستان توسط دستگاه ساخته میشود. در این تصویر ناهنجاریهایی از قبیل توده های سرطانی یا کلسیفیکاسیون اغلب بصورت نواحی روشن از سایر بافتهای پستان متمایز هستند. این روش تصویربرداری در کنار سونوگرافی پستان یک روش مطمئن و دقیق برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه می‌باشد.
ماموگرافی در چه مواردی انجام میگیرد؟
در صورت وجود نشانه هایی مانند احساس درد یا لمس توده در سینه‌ها و زیربغلها، ترشح غیرطبیعی از نوک پستان و آشکار شدن هر نوع تغییر شکل و ناهنجاری در پستانها، میتوان بافت پستان را توسط ماموگرافی در هر سنی بررسی‌کرد. علاوه بر این موارد ماموگرافی ارزانترین و دقیقترین ابزار تشخیص زودهنگام سرطان پستان است. با غربالگری ماموگرافی بصورت سالانه برای زنان بالای 40 سال میتوان سرطان پستان را در مراحل اولیه و پیش از رسیدن به علائم گفته شده و غیرقابل درمان تشخیص داد. برای کسانی که دارای سابقه خانوادگی سرطان پستان و رحم در بستگان درجه یک مانند مادر و خواهر هستند کنترل سالیانه از سن 35 سال توصیه میشود. خانم‌هایی که بافت پستان متراکم دارند شانس ابتلا به سرطان سینه در آنها بیشتر است و نیاز به کنترل منظم با ماموگرافی خواهند داشت. برای بیمارانی که سرطان پستان درمان شده دارند و یا یک پستان خود را به خاطر سرطان پستان از دست داده اند کنترل و پیگیری سالیانه برای پستان باقی مانده ضروری است. برخلاف تصور عمومی ماموگرافی تنها مختص به بانوان نیست و در صورت بروز علائم ذکر شده در آقایان نیز قابل انجام است.
مراحل و نحوه انجام ماموگرافی :
دستگاه ماموگرافی در حالت کلی شامل یک بازوی بزرگ با قابلیت جابه‌جایی و چرخش است که دارای دو فک متحرک می‌باشد. بیمار روبروی بازوی دستگاه ماموگرافی می ایستد و بافت پستان خود را روی فک پایینی دستگاه ماموگرافی که گیرنده تصویر است قرار می دهد. کارشناس رادیولوژی ارتفاع بازوی دستگاه را با فشردن پدالهایی متناسب با بدن بیمار تنظیم میکند. فک بالایی نیز جهت فشردن و پهن کردن بافت پستان روی فک پایینی، پایین آورده میشود. پس از تنظیم دستگاه، کارشناس، تصویربرداری را آغاز کرده و با تابش اشعه ایکس به ناحیه پستان تصویر واضحی از بافت آن در دستگاه ساخته میشود. در صورتی که ماموگرافی دوطرفه باشد همین کار برای پستان دیگر نیز تکرار میشود. پس از تصویربرداری بصورت عمودی در مرحله بعد تصویربرداری از نمای مایل انجام میگیرد. این بار بازوی دستگاه 45 درجه چرخانده میشود و بیمار بافت پستان را در حالی که بازوی خود را باز کرده است روی فک دستگاه قرار میدهد تا همراه با پستان از زیر بغلها نیز تصویر برداری صورت گیرد. برای ماموگرافی دوطرفه، برای هر پستان از دو نما تصویربرداری انجام گرفته و در مجموع چهار تصویر خواهیم داشت. غربالگری روتین ماموگرافی حدود 15 دقیقه زمان خواهد برد. بر حسب یافته‌های ماموگرافی ممکن است نیاز به تهیه تصاویر اضافی در نماهای دیگر و تصاویر با بزرگنمایی وجود داشته باشد (ماموگرافی تشخیصی). در موارد متراکم بودن پستانها یا برای تعیین ماهیت توپر یا مایع بودن یک توده، نیاز به بررسی پستانها با سونوگرافی نیز می‌باشد. متخصص رادیولوژی پس از مشاهده و تحلیل تصاویر ماموگرافی در Workstation در نهایت با مطابقت دقیق این تصاویر با تصاویر سونوگرافی، گزارش خود را تنظیم خواهد کرد.
رادیولوژی کیمیا به عنوان یکی از مراکز معتبر ماموگرافی دیجیتال در تبریز ، دسترسی به تصاویر و گزارش ماموگرافی را بصورت اینترنتی و بصورت فایل در سی دی برای بیماران فراهم میکند.
آیا انجام ماموگرافی با درد همراه است؟
برای بررسی دقیق بافت پستان و زیربغلها نیاز به تصاویر واضح و کاملی از این نواحی می باشد. برای رسیدن به این هدف نیاز است تا بافت پستان هنگام تصویربرداری توسط فکهای دستگاه ثابت نگهداشته شده و فشرده و پهن گردد تا با کاهش ضخامت پستان، پرتو ایکس راحت تر از بافتها عبور کرده و جزئیات بافتها با وضوح و تمایز بهتری در تصویر مشخص شوند. این پهن شدگی احتمال پنهان ماندن ناهنجاریها را در تصویر کاهش میدهد. این فشردگی ممکن است در برخی بیماران دردناک باشد ولی در حالت کلی فشار وارد شده توسط فکها ناچیز بوده و قابل تحمل است و کارشناس رادیولوژی فکها و فشار آنها را طوری تنظیم میکند که بیمار دردی احساس نکند.
فواید و مضرات ماموگرافی برای سلامتی:
یکی از نگرانیهای شایع در مورد ماموگرافی کاربرد اشعه ایکس در روند انجام آن است. اگرچه پرتو ایکس میتواند خطرناک و سرطانزا باشد ولی با این همه میزان انرژی پرتو ایکس در ماموگرافی بسیار پایین و در ناحیه ایمن است. بدن ما روزانه به طور طبیعی در معرض انواع تابشهای رادیواکتیو و کیهانی از محیط و فضا قراردارد. میزان تابش در ماموگرافی حتی از مقدار تابشی که بدن در یک مسافرت هوایی از جو دریافت میکند کمتر است. با وجود فوایدی که ماموگرافی در تشخیص زودهنگام سرطان و نجات جان بیمار دارد این ریسک برای دریافت اشعه معقول و پذیرفتنی است. با وجود چنین مزیت برجسته ای تشخیص سرطان سینه توسط ماموگرافی همیشه هم دقیق و دارای قطعیت نیست. برای نمونه تشخیص سرطان سینه در پستانهای متراکم و با چگالی بالا یا سینه‌های دارای پروتز و ایمپلنت های سلیکیونی دشوار است. این امکان وجود دارد که فرد مبتلا به سرطان سینه سالم تشخیص داده شود (منفی کاذب) و یا فرد سالم به اشتباه مشکوک به سرطان تشخیص داده شده (مثبت کاذب) و هزینه‌های بی مورد از قبیل هزینه های بیوپسی و نمونه برداری یا عمل جراحی به بیمار تحمیل شود. در مورد مادرانی شیرده یا باردار ماموگرافی توصیه نمیشود. ولی در صورت مشاهده علائم سرطان سینه، در صورتی که سونوگرافی پستان برای تشخیص کافی نباشد ماموگرافی برای این موارد با رعایت نکات ایمنی قابل انجام است.
آمادگیهای لازم برای انجام ماموگرافی:
در فرآیند انجام ماموگرافی پستان در رادیولوژی کیمیا در تبریز، سعی بر آن است که بیمار تجربه خوشایندی از مراجعه به این مرکز را داشته باشد. در این جهت برای کاهش احتمال تجربه درد هنگام انجام ماموگرافی بهتر است زمان مراجعه در هفته اول قاعدگی باشد چرا که حساسیت سینه ها در این دوره کمتر است. برای جلوگیری از اختلال در وضوح تصاویر و تفسیر اشتباه در ارزیابی نتایج، پیش از مراجعه دوش بگیرید و از مصرف عطرها و فرآورده هایی مانند بوگیر ، پودر تالک، کرمها، لوسیونها و ... روی سینه‌ها و زیربغلها خودداری فرمایید. علاوه بر این موارد، نکته بسیار مهم در هنگام مراجعه این است که در صورتی که مدارک پزشکی از قبیل آزمایش، سونوگرافی، ماموگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و ... مرتبط با سینه ها یا سرطان دارید حتماً هنگام مراجعه، گزارشها و بویژه تصاویر این مدارک را که بصورت فیلم رادیولوژی یا سی دی هستند، بهمراه داشته باشید. بررسی این سوابق و مدارک پزشکی برای مقایسه با تغییرات تازه و تشخیص دقیق ضروری است.
