رادیوگرافی پانورامیک دهان و دندان (پانورکس) چیست؟
عکس دهان و دندان یا رادیوگرافی پانورامیک (Panoramic radiograph) که با نام تجاری پانورکس و یا با نام اختصار اوپی‌جی (OPG) نیز شناخته میشود، یک روش تصویربرداری پزشکی سراسرنما توسط اشعه ایکس از ناحیه فک بالا و پایین و بین گوشها است. حجم سه بعدی این ناحیه با عکسبرداریهای متعدد و ترکیب آنها توسط دستگاه تصویربرداری، روی یک تصویر دو بعدی نگاشت میشود. این تصویر رادیولوژی سراسرنما از ناحیه بین دوگوش، بررسی و ارزیابی اندامهای موجود در این ناحیه را برای پزشکان و بویژه دندانپزشکان فراهم می‌کند. این رادیوگرافی جزو تصویربرداریهای خارج دهانی است و در بررسی سلامت دندانها، بر خلاف رادیوگرافیهای داخل دهانی دیگر مانند تصویر تک دندان که تصاویر محدود و موضعی دارند، این روش از همه دندانهای فکهای بالا و پایین تصویربرداری می‌کند.
عکس دهان و دندان در چه مواردی استفاده میشود؟
کاربرد متداول این روش در دندانپزشکی بوده و اغلب دندانپزشکان بیماران خود را جهت این تصویربرداری به مراکز رادیولوژی ارجاع میدهند. دندانپزشک با تصویر تهیه شده‌ی سراسری از دندانها میتواند موقعیت دندانهای در حال رشد، تحت فشار و پنهان از جمله دندان عقل را ببیند و پوسیدگی، آبسه و بیماری دندانها را تشخیص دهد و وضعیت درمان های ارتودنسی را ارزیابی نماید. همچنین این روش میتواند برای بررسی نواحی مختلف جمجمه و صورت نیز بکار رود از جمله بررسی نقایص و شکستگیها، انواع ناهنجاری‌های فک و مفصل گیجگاهی فکی، بررسی سینوس‌ها، ضایعات استخوانی و عفونت‌ها.
تصویربرداری پانورکس چگونه انجام میشود؟
کارشناس رادیولوژی دستگاه را آماده کرده و تنظیمات نرم افزاری آن را جهت عکسبرداری انجام میدهد. از بیمار خواسته میشود تا از ناحیه گردن به بالا، هر گونه اشیای فلزی مانند گردنبند، گوشواره، عینک و غیره را باز نماید. بیمار در زیر دستگاه و در میان بازوی گردان دستگاه تصویربرداری پانورامیک قرار میگیرد. برای اینکه تصویر استاندارد و بدون نقص باشد بیمار باید کاملاً بدون حرکت باشد و سر او باید در جایگاه ویژه‌ای روی دستگاه قرار گیرد. سر بیمار بین دو میله و چانه او روی یک نگهدارنده قرار میگیرد. بیمار باید میله‌ای را که روی این نگهدارنده نصب است را با دندانهایش گاز بگیرد. برای اطمینان از موقعیت مناسب سر و مرکزیت تصویر، نشانگرهای نوری بصورت عمودی و افقی روی صورت او توسط کارشناس تنظیم میگردد. بیمار بدون حرکت در این موقعیت قرار میگیرد و دستگاه، تصویربرداری را با چرخش بازوی خود در اطراف سر او انجام میدهد. کل این فرایند حدود پنج دقیقه به طول می‌انجامد. پس از عکسبرداری، فایل آن بصورت سی دی به بیمار تحویل داده میشود. در مرکز رادیولوژی کیمیا در تبریز، تصویر فایل رادیوگرافی دندانها بصورت اینترنتی نیز در دسترس بوده و پسورد و لینک دسترسی به آن به موبایل بیمار پیامک میشود. چاپ تصویر روی فیلم رادیوگرافی در صورت درخواست بیمار و پرداخت هزینه، امکان پذیر است.
آیا رادیوگرافی دهان و دندان ضرر دارد؟
میزان اشعه ایکس استفاده شده در این روش تصویربرداری ناچیز است و خطری برای بیمار ندارد. با این وجود بیمار میتواند بدن خود را با جلیقه سربی که از طرف مرکز رادیولوژی داده میشود بپوشاند ولی در حالت کلی نیازی به پوشیدن این جلیقه نیست. این تصویربرداری برای کودکان خردسال نیز قابل انجام است. برای مادران باردار بهتر است تصویربرداری از سه ماهه بارداری به بعد انجام شود ولی در موارد اورژانسی، این تصویربرداری، در هر زمانی از بارداری با رعایت اصول حفاظت قابل انجام است.